صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund) چیست؟‌ چه مزایا و چه معایبی دارد؟

اگر به دنبال راه‌های کسب سود حداکثری از طریق بازارهای مالی باشید، احتمالا بارها نام صندوق‌های پوشش ریسک را شنیده‌اید. عملکرد صندوق پوشش ریسک، شاید در ابتدا کمی پیچیده به نظر برسد، اما در دنیای سرمایه‌گذاری، مفهومی جذاب و پر از پتانسیل است. این صندوق‌ها، با رویکردی متفاوت از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی، به دنبال کسب بازدهی مثبت در هر شرایط بازار هستند. برای فهم سازوکار این ابزار جذاب، در قدم اول باید بدانیم که صندوق پوشش ریسک چیست و با چه منطق کار می‌کند؟

تعریف صندوق پوشش ریسک

نام دیگر این ابزار مالی، صندوق پوشش سرمایه است. نام “پوشش ریسک” به تاریخ پیدایش این صندوق‌ سرمایه‌گذاری برمی‌گردد. در آن زمان، منظور اتخاذ راهبردهایی بود که ریسک‌‌ ناشی از نوسان قیمت را کاهش می‌دهند.‌ به مرور، صندوق‌های پوشش ریسک طیف گسترده‌ای از تدابیر مالی را به کار گرفتند. با این هدف که حتی در شرایط پرخطر بازار هم سودآوری بالایی داشته باشند. به طور کلی، صندوق پوشش ریسک، سه مشخصه اصلی دارد: حجم سرمایه بالا، معاملات پُرریسک، و استفاده از استراتژی‌های مدیریت ریسک‌ مختلف و تا حد امکان اثربخش. 

به زبان ساده، صندوق‌ پوشش ریسک با بهره‌گیری از استراتژی‌های پیشرفته و پرتفوی‌های متنوع، به دنبال کسب بازدهی بالاتر از شاخص‌های بازار است. در عین حال، قصد دارد تا بر عملکرد بازار تاثیرگذار باشد و به صورت فعال در مدیریت ریسک نقش ایفا کند. 

صندوق‌های پوشش ریسک در سال‌های اخیر به یکی از محبوب‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند. با دارایی‌های تحت مدیریت بیش از 3.8 تریلیون دلار در سال 2021، صندوق‌های پوشش ریسک توانسته‌اند رشد چشمگیری را تجربه کنند. جذابیت بالای این صندوق‌ها به دلیل پتانسیل بازدهی بیشتر، تنوع‌پذیری بالا و دسترسی به استراتژی‌های سرمایه‌گذاری بسیار پیچیده و تخصصی است. با این حال، رقابت شدید در این صنعت باعث شده تا برخی شرکت‌های مدیریت پوشش ریسک‌ ادغام شوند و تعداد صندوق‌های کوچک‌تر کاهش یابد. 

تفاوت صندوق‌ پوشش ریسک و صندوق سرمایه‌گذاری مشترک 

صندوق پوشش ریسک، باشگاه‌های سرمایه‌گذاری خصوصی و بسته‌ای است که تنها سرمایه‌گذاران کلان و نهادهای بزرگ امکان ورود به آن‌ها را دارند. و از این‌رو، حداقل میزان سرمایه‌گذاری در آن‌ها بسیار بالاتر از سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. همچنین،‌ به دلیل وجود تیم‌ مدیریت تراز اول، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های پوشش ریسک، هزینه‌های بالاتری را شامل می‌شود. از طرفی، به دلیل پیچیدگی استراتژی‌های مدیریت این صندوق‌ها،  امکان نظارت کمتری وجود دارد. 

مزایای صندوق پوشش ریسک

• بازدهی بالقوه بالا: این صندوق‌ها، تمام روش‌هایی ممکن را به کار می‌گیرند تا کسب سود را به حداکثر برسانند. در عین حال، می‌توانند نوسانات پرتفوی را کاهش داده و از سرمایه سرمایه‌گذاران در برابر افت بازار محافظت کنند.
• تنوع سرمایه‌گذاری: صندوق‌های پوشش ریسک به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا در طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند و به این ترتیب ریسک را توزیع کرده و بازدهی را متنوع کنند.
• مدیریت حرفه‌ای: به دلیل‌ وجود معاملات پرخطر و جریان داشتن حجم هنگفتی از سرمایه، معمولاً در صندوق‌های پوشش ریسک نخبگان بازارهای مالی به کار گرفته می‌شوند.‌ در اینجا، حجم سرمایه به قدری بالا است که عدم استفاده  از متخصص‌ترین تحلیل‌گران و مجرب‌ترین کارشناسان منطقی نیست.‌ در همین راستا، بهره بردن از پیچیده‌ترین روش‌ها و جدیدترین رویکرد‌ها‌ نیز در صندوق پوشش ریسک رواج دارد. 
• انعطاف‌پذیری: راهبردهای مدیریتی به گونه‌ای تنظیم شده که صندوق‌های پوشش ریسک، با شرایط مختلف انطباق داشته باشند. یعنی به سرعت به تغییرات بازار واکنش نشان داده و استراتژی‌های خود را برای بهره‌برداری از فرصت‌های جدید و کاهش ریسک‌های بالقوه تنظیم می‌کنند. 

معایب صندوق پوشش ریسک 

صندوق‌های پوشش ریسک عموماً نقدشوندگی پایینی دارند. سرمایه‌گذاران معمولاً ملزم هستند تا برای مدت مشخصی، موسوم به دوره قفل(بسته شدن سهم) سرمایه خود را در صندوق نگه دارند و امکان برداشت از سرمایه نیز محدود است. همچنین، هزینه‌های مدیریت و عملکرد این صندوق‌ها معمولاً بالا بوده و به ترتیب حدود 2% و 20% از ارزش دارایی‌ها را تشکیل می‌دهد. به همین دلیل، صندوق‌های پوشش ریسک اغلب به عنوان سرمایه‌گذاری‌های گران‌قیمت شناخته می‌شوند. از طرفی، صندوق‌های پوشش ریسک عموماً شفافیت زیادی ندارند. حتی امکان دارد سرمایه‌گذاران در ردیابی اینکه پول آنها کجا سرمایه‌گذاری می‌شود به بن‌بست بخورند.‌

استراتژی‌های مدیریت ریسک

صندوق‌های پوشش ریسک بر معاملات پرخطر اما پرسود استوار است. به همین دلیل، مدیریت ریسک در این صندوق‌ها اهمیتی حیاتی دارد. برای بهره‌وری از نوسانات بازار و کاهش ریسک‌های سیستماتیک، صندوق پوشش ریسک از طیف گسترده‌ای از استراتژی‌های پیچیده بهره می‌گیرد. با این حال، موفقیت این استراتژی‌ها به عوامل پرشماری بستگی دارد که بسیاری از آن‌ها ممکن است قابل پیش‌بینی نباشند. از این‌رو، مدیریت صندوق‌های پوشش ریسک، معمولاً بر عهده نخبگان بازارهای مالی قرار دارد.‌ در ادامه، تلاش می‌کنیم تا با بررسی اجمالی چند استراتژی ابتدایی، تصویر روشن‌ترین از شیوه کار صندوق پوشش ریسک ارائه دهیم: 

تحلیل اقتصاد کلان جهانی

معمولاً در پی رویدادهای سیاسی بزرگ‌ یا تغییرات بزرگ‌مقیاس اقتصادی، بازار‌های مالی دچار نوسان می‌شوند. در این مواقع صندوق‌های پوشش ریسک، با تحلیل عمیق روندهای کلی اقتصادی و بازارهای جهانی به شناسایی فرصت‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازند. این صندوق‌ها با پیش‌بینی تغییرات قیمتی در بازار، سعی می‌کنند از این نوسانات به نفع خود بهره‌برداری کنند.

فروش استقراضی

تصور کنید پیش‌بینی شما به کاهش ارزش یک سهم خاص معطوف است. در این شرایط، می‌توانید همان سهام را قرض بگیرید و بلافاصله بفروشید. هدف شما این است که بعداً، زمانی که قیمت سهم به اندازه‌ای که پیش‌بینی می‌کردید کاهش پیدا کرد، دوباره همان تعداد سهم را بخرید و به کسی که سهم را از او قرض گرفته‌اید، پس بدهید. به این روش، فروش استقراضی می‌گویند که در صندوق‌هاس پوشش ریسک محبوبیت بالایی دارد.‌ چرا که با استفاده از فروش استقراضی، آن‌ها می‌توانند از کاهش قیمت سهام، یعنی افت بازار نیز سود ببرند.

استراتژی ارزش نسبی(تحکیم سرمایه)

روشی است که در آن، اختلاف قیمت بین دارایی‌های مرتبط دنبال می‌شود. زمانی که قیمت یکی از دارایی‌ها نسبت به دیگری به طور غیرعادی افزایش یا کاهش یابد، یک موقعیت فروش برای دارایی گران‌تر و یک موقعیت خرید برای دارایی ارزان‌تر باز می‌شود. هدف این است که از همگرایی مجدد قیمت دو دارایی سود ببرید. 

استراتژی تساوی ریسک

یعنی همه دارایی‌های یک سبد سرمایه‌گذاری، سهم یکسانی در ایجاد ریسک برای کل سبد داشته باشند. این روش به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک سرمایه‌گذاری خود را بهتر مدیریت کنند. در روش تساوی ریسک، به جای اینکه فقط بر بازدهی دارایی‌ها تمرکز کنیم به دنبال این هستیم که ریسک هر دارایی در سبد سرمایه‌گذاری برابر باشد. این کار باعث می‌شود که ریسک کلی سبد بهتر کنترل شود. این روش به ویژه برای پرتفولیوهایی مناسب است که دارای دارایی‌های با همبستگی کم هستند.

سخن پایانی 

صندوق‌های پوشش ریسک در ایران هنوز به طور مستقیم قابل دسترسی نیستند. عواملی مثل وجود قوانین محدودکننده، ماهیت پیچیده این صندوق‌ها و شرایط ناپایدار بازار سرمایه، فعالیت صندوق‌های پوشش ریسک در ایران را با محدودیت جدی مواجه کرده است.‌ با این حال، با توجه به رشد روزافزون بازار سرمایه ایران و افزایش آگاهی سرمایه‌گذاران، می‌توان انتظار داشت که در آینده شاهد تغییرات مثبتی در این حوزه باشیم. با سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های مالی و بهبود محیط قانونی، می‌توان به تدریج شاهد حضور و توسعه صندوق‌های پوشش ریسک در ایران بود.